Bribes de grammaire

Per pas esblida lou chiami del bésaou

  1. Les articles
  2. Le pluriel
  3. Masculin – féminin
  4. Conjugaison

1. Les articles

lou : le
la : la
las : les (au féminin)
lous : les (au masculin)

un : un
uno : une
dé : des

2. Le pluriel

Les puristes, certainement à juste titre, préconisent de ne pas marquer, par un « s », le pluriel des noms et adjectifs. Le patois, tel que je l’ai toujours entendu et pratiqué, accentue, au contraire fortement le pluriel.

L’oustaou devient lous oustaous.
La cadieïro devient las cadieïros.
L’omé devient lous omés.
Un flou blonchio devient dé flous blonchios.

Souvent même la marque du pluriel est renforcée : Un omé bien débiaï, dous omés bien débiaïssé.

3. Masculin – féminin

De manière générale, le féminin adopte la terminaison en « o ».

Noms :

un chiat – uno chiato
un chiuno chino

Mais aussi :

un oméuno fénno
un sétiuno cadieïro
un saliéuno capo

Adjectifs :

poulitpoulido
débiaïdébiaïsso
négrénégro
rougiérougio

4. Conjugaison

Notre manière de conjuguer les verbes emprunte un peu au patois de Villefort, un peu à celui du Pont-de-Montvert. Le Bleymard étant situé entre les deux fait donc en quelque sorte une synthèse de ces deux patois1.

Mais il y a aussi des particularités qui n’appartiennent à aucune des deux localités, par exemple pour les verbes aller, boire, vendre, faire.

Particularité du patois pour le verbe estré, il existe une deuxième forme d’impératif du subjonctif et du passé simple.

Pour faciliter la lecture et la prononciation, j’ai ajouté les accents sur les « e » même si je reconnais que ce n’est pas très orthodoxe.

Ci-dessous, quelques exemples significatifs.

Abéré – avoir

Présent


as
o
aben
abèt
oou

Imparfait

abio
abios
abio
abion
abiat
abieou

Passé simple

aguèrré
aguerrés
aguèt
aguèn
aguès
aguèrou

Futur

aouraï
aouras
aouro
aouren
aourèt
aouron

Présent du subjonctif

agiè
agiès
agio
agièn
agiat
agiou

Imparfait du subjonctif

aguèssié
aguessiés
aguessiè
aguession
aguèssiat
aguèssiou

Conditionnel

aourïoï
aourïos
aourio
aourion
aouriat
aourièou

Participe passé

agut

Infinitif

abéré

Estre – être

Présent

sioï
sios
es
sen
set
sou

Imparfait

eré
erés
ero
sion
siat
èrou

Passé simple

saguèré / fouguèré
saguèrés
/ fouguèrés
saguèt
/ fouguèt
saguèssion
/ fouguèssion
saguèssiat
/ fouguèssiat
saguèrou
/ fouguèrou

Futur

saraï
saras
saro
sarèn
sarèt
saroou

Présent du subjonctif

siègié
siègiés
siègié
siègions
siègiat
siègiou

Imparfait du subjonctif

siéguèssé / fouguèssé
siéguèssés
/ fouguèssés
siéguéssé
/ fouguèssé
siéguèssion
/ fouguèssion
siéguèssiat
/ fouguèssiat
siéguèssou
/ fouguèssiou

Conditionnel

sarïoï
sarïos
sarïo
sarion
sarièt
sarièou

Participe passé

estat

Infinitif

estre

Chanta – chanter

Présent

chianté
chiantés
chianto
chianten
chiantat
chiantou

Imparfait

chiantabé
chiantabés
chiantabo
chiantabion
chiantabiat
chiantabou

Passé simple

chiantèré
chiantèrés
chiantèt
chiantéssion
chiantéssiat
chiantèrou

Futur

chiantaraï
chiantaras
chiantaro
chiantaren
chiantarèt
chiantaroou

Présent du subjonctif

chiantié
chiantiés
chiantié
chiantions
chiantiat
chiantiou

Imparfait du subjonctif

chiantèssé
chiantèssés
chiantèssé
chiantessions
chiantèssiat
chiantéssou

Conditionnel

chiantarïoï
chiantarïos
chiantarïo
chiantarien
chiantariat
chiantariéou

Participe passé

chiantat

Infinitif

chanta

Conditionnel

chiantarïoï
chiantarïos
chiantarïo
chiantarien
chiantariat
chiantariéou

Participe passé

chiantat

Infinitif

chanta

Béndré – vendre

Présent

bendè
bendès
bènd
béndèn
bendèt
béndou

Imparfait

béndïo
béndïos
béndïo
bendion
béndiat
béndïèou

Passé simple

béndèguéré
béndéguèrés
bendéguèt
béndéguession
béndéguessat
béndéguèrou

Futur

béndraï
bendras

bendro
béndrèn
bendret
bendroou

Présent du subjonctif

béndiè
béndiès
bendiè
béndion
béndiat
bendiou

Imparfait du subjonctif

béndéguèssé
béndéguèssés
béndéguèssé
béndéguéssion
béndéguèssiat
béndéguèssiou

Conditionnel

béndrïoï
béndrïos
béndrïo
béndrion
béndriat
béndrièou

Participe passé

béndut

Infinitif

béndré

Gari – guérir

Présent

garissé
garissés
garit
garissen
garisset
garissou

Imparfait

garissio
garissios
garissio
garission
garissiat
garissïéou

Passé simple

gariguèré
gariguès
gariguét
gariguéssion
gariguéssiat
gariguérou

Futur

gariraï
gariras
gariro
garirén
garirét
gariroou

Présent du subjonctif

garissié
garissiés
garissié
garissien
garissiat
garissièou

Imparfait du subjonctif

gariguéssè
gariguéssès
gariguéssè
gariguéssion
gariguéssiat
gariguessiou

Conditionnel

garirio
garirios
garirio
garirièn
gaririat
gaririéou

Participe passé

garit

Infinitif

gari

Ana – aller

Présent

boou
bas
baï
anen
anat
boou

Imparfait

anabè
anabès
anabo
anabion
anabiat
anabiou

Passé simple

anèré
anèrés
anet
anession
anessiat
anèrou

Futur

anaraï
anaras
anaro
anarèn
anarèt
anaroou

Présent du subjonctif

nïè
ionïès
ionïè
ianïèn
ianiat
ionïou

Imparfait du subjonctif

ianièssé
ianièssés
ianièssé
ianiassion
ianiassiat
ianiassou

Conditionnel

iaanirioï
ianiarios
ianiario
ianiarion
ianiariat
ianiarièou

Participe passé

anat

Infinitif

ana

Biéouré – boire

Présent

bubé
bubés
biéou
buben
bubet
bubou

Imparfait

bubioï
bubios
bubio
bubion
bubiat
bubièou

Passé simple

buguèré
buguèrés
buguet
buguèssion
buguèssiat
buguèrou

Futur

bièouraï
bièouras
bièouro
bièouren
bièouret
bièouroou

Présent du subjonctif

bubiè
bubiès
bubiè
bubien
bubiet
bubiou

Imparfait du subjonctif

buguèssié
buguessiés
buguessié
buguession
buguessiat
buguessiou

Conditionnel

bièourioï
bièourios
bièourio
bièourion
bièouriat
bièourièou

Participe passé

bègut

Infinitif

biéouré

Faïré – faire

Présent

foou
fas
fat
fasen
faset
foou

Imparfait

fagioï
fagios
fagio
fagion
fagiat
fagièou

Passé simple

faguèré
faguèrés
faguet
faguession
faguessiat
faguèrou

Futur

faraï
faras
faro
faren
faret
faroou

Présent du subjonctif

fagiè
fagiès
fagiè
fagien
fagiat
fagiou

Imparfait du subjonctif

fagièssé
fagièssés
fagièssé
fagièssion
fagièssiat
fagiessiou

Conditionnel

farioï
farios
fario
farion
fariat
farièou

Participe passé

fat / facho

Infinitif

faïré

Bouïré – vouloir

Présent

bole
bos
boou
boulen
boulet
bolou

Imparfait

boulioï
boilios
boulio
boulion
bouliat
boulièou

Passé simple

bouguèré
bouguèrés
bouguet
bouguession
bouguessiat
bouguèrou

Futur

boudraï
boudras
boudro
boudren
boudret
boudroou

Présent du subjonctif

boliè
boliès
boliè
bolièn
boliet
boliou

Imparfait du subjonctif

bouguèssé
bouguèssés
bouguèssé
bouguession
bouguessiat
bouguessiou

Conditionnel

boudrioï
boudrios
boudrio
boudrion
boudriat
boudrièou

Participe passé

boulut

Infinitif

bouïré

  1. La conjugaison en patois de Villefort et de Pont-de-Montvert (mais aussi de Langogne et Meyrueis) est remarquablement rapportée dans le livre d’Yves Gourgaud Petite conjugaison Cévenole Lozèrienne, qui figure dans le catalogue AigoVivo (ive.gourgaud@orange.fr). ↩︎

Retour en haut