Bribes de grammaire
Per pas esblida lou chiami del bésaou
1. Les articles
lou : le
la : la
las : les (au féminin)
lous : les (au masculin)
un : un
uno : une
dé : des
2. Le pluriel
Les puristes, certainement à juste titre, préconisent de ne pas marquer, par un « s », le pluriel des noms et adjectifs. Le patois, tel que je l’ai toujours entendu et pratiqué, accentue, au contraire fortement le pluriel.
L’oustaou devient lous oustaous.
La cadieïro devient las cadieïros.
L’omé devient lous omés.
Un flou blonchio devient dé flous blonchios.
Souvent même la marque du pluriel est renforcée : Un omé bien débiaï, dous omés bien débiaïssé.
3. Masculin – féminin
De manière générale, le féminin adopte la terminaison en « o ».
Noms :
un chiat – uno chiato
un chi – uno chino
Mais aussi :
un omé – uno fénno
un séti – uno cadieïro
un salié – uno capo
Adjectifs :
poulit – poulido
débiaï – débiaïsso
négré – négro
rougié – rougio
4. Conjugaison
Notre manière de conjuguer les verbes emprunte un peu au patois de Villefort, un peu à celui du Pont-de-Montvert. Le Bleymard étant situé entre les deux fait donc en quelque sorte une synthèse de ces deux patois1.
Mais il y a aussi des particularités qui n’appartiennent à aucune des deux localités, par exemple pour les verbes aller, boire, vendre, faire.
Particularité du patois pour le verbe estré, il existe une deuxième forme d’impératif du subjonctif et du passé simple.
Pour faciliter la lecture et la prononciation, j’ai ajouté les accents sur les « e » même si je reconnais que ce n’est pas très orthodoxe.
Ci-dessous, quelques exemples significatifs.
Abéré – avoir
Présent
aï
as
o
aben
abèt
oou
Imparfait
abio
abios
abio
abion
abiat
abieou
Passé simple
aguèrré
aguerrés
aguèt
aguèn
aguès
aguèrou
Futur
aouraï
aouras
aouro
aouren
aourèt
aouron
Présent du subjonctif
agiè
agiès
agio
agièn
agiat
agiou
Imparfait du subjonctif
aguèssié
aguessiés
aguessiè
aguession
aguèssiat
aguèssiou
Conditionnel
aourïoï
aourïos
aourio
aourion
aouriat
aourièou
Participe passé
agut
Infinitif
abéré
Estre – être
Présent
sioï
sios
es
sen
set
sou
Imparfait
eré
erés
ero
sion
siat
èrou
Passé simple
saguèré / fouguèré
saguèrés / fouguèrés
saguèt / fouguèt
saguèssion / fouguèssion
saguèssiat / fouguèssiat
saguèrou / fouguèrou
Futur
saraï
saras
saro
sarèn
sarèt
saroou
Présent du subjonctif
siègié
siègiés
siègié
siègions
siègiat
siègiou
Imparfait du subjonctif
siéguèssé / fouguèssé
siéguèssés / fouguèssés
siéguéssé / fouguèssé
siéguèssion / fouguèssion
siéguèssiat / fouguèssiat
siéguèssou / fouguèssiou
Conditionnel
sarïoï
sarïos
sarïo
sarion
sarièt
sarièou
Participe passé
estat
Infinitif
estre
Chanta – chanter
Présent
chianté
chiantés
chianto
chianten
chiantat
chiantou
Imparfait
chiantabé
chiantabés
chiantabo
chiantabion
chiantabiat
chiantabou
Passé simple
chiantèré
chiantèrés
chiantèt
chiantéssion
chiantéssiat
chiantèrou
Futur
chiantaraï
chiantaras
chiantaro
chiantaren
chiantarèt
chiantaroou
Présent du subjonctif
chiantié
chiantiés
chiantié
chiantions
chiantiat
chiantiou
Imparfait du subjonctif
chiantèssé
chiantèssés
chiantèssé
chiantessions
chiantèssiat
chiantéssou
Conditionnel
chiantarïoï
chiantarïos
chiantarïo
chiantarien
chiantariat
chiantariéou
Participe passé
chiantat
Infinitif
chanta
Conditionnel
chiantarïoï
chiantarïos
chiantarïo
chiantarien
chiantariat
chiantariéou
Participe passé
chiantat
Infinitif
chanta
Béndré – vendre
Présent
bendè
bendès
bènd
béndèn
bendèt
béndou
Imparfait
béndïo
béndïos
béndïo
bendion
béndiat
béndïèou
Passé simple
béndèguéré
béndéguèrés
bendéguèt
béndéguession
béndéguessat
béndéguèrou
Futur
béndraï
bendras
bendro
béndrèn
bendret
bendroou
Présent du subjonctif
béndiè
béndiès
bendiè
béndion
béndiat
bendiou
Imparfait du subjonctif
béndéguèssé
béndéguèssés
béndéguèssé
béndéguéssion
béndéguèssiat
béndéguèssiou
Conditionnel
béndrïoï
béndrïos
béndrïo
béndrion
béndriat
béndrièou
Participe passé
béndut
Infinitif
béndré
Gari – guérir
Présent
garissé
garissés
garit
garissen
garisset
garissou
Imparfait
garissio
garissios
garissio
garission
garissiat
garissïéou
Passé simple
gariguèré
gariguès
gariguét
gariguéssion
gariguéssiat
gariguérou
Futur
gariraï
gariras
gariro
garirén
garirét
gariroou
Présent du subjonctif
garissié
garissiés
garissié
garissien
garissiat
garissièou
Imparfait du subjonctif
gariguéssè
gariguéssès
gariguéssè
gariguéssion
gariguéssiat
gariguessiou
Conditionnel
garirio
garirios
garirio
garirièn
gaririat
gaririéou
Participe passé
garit
Infinitif
gari
Ana – aller
Présent
boou
bas
baï
anen
anat
boou
Imparfait
anabè
anabès
anabo
anabion
anabiat
anabiou
Passé simple
anèré
anèrés
anet
anession
anessiat
anèrou
Futur
anaraï
anaras
anaro
anarèn
anarèt
anaroou
Présent du subjonctif
nïè
ionïès
ionïè
ianïèn
ianiat
ionïou
Imparfait du subjonctif
ianièssé
ianièssés
ianièssé
ianiassion
ianiassiat
ianiassou
Conditionnel
iaanirioï
ianiarios
ianiario
ianiarion
ianiariat
ianiarièou
Participe passé
anat
Infinitif
ana
Biéouré – boire
Présent
bubé
bubés
biéou
buben
bubet
bubou
Imparfait
bubioï
bubios
bubio
bubion
bubiat
bubièou
Passé simple
buguèré
buguèrés
buguet
buguèssion
buguèssiat
buguèrou
Futur
bièouraï
bièouras
bièouro
bièouren
bièouret
bièouroou
Présent du subjonctif
bubiè
bubiès
bubiè
bubien
bubiet
bubiou
Imparfait du subjonctif
buguèssié
buguessiés
buguessié
buguession
buguessiat
buguessiou
Conditionnel
bièourioï
bièourios
bièourio
bièourion
bièouriat
bièourièou
Participe passé
bègut
Infinitif
biéouré
Faïré – faire
Présent
foou
fas
fat
fasen
faset
foou
Imparfait
fagioï
fagios
fagio
fagion
fagiat
fagièou
Passé simple
faguèré
faguèrés
faguet
faguession
faguessiat
faguèrou
Futur
faraï
faras
faro
faren
faret
faroou
Présent du subjonctif
fagiè
fagiès
fagiè
fagien
fagiat
fagiou
Imparfait du subjonctif
fagièssé
fagièssés
fagièssé
fagièssion
fagièssiat
fagiessiou
Conditionnel
farioï
farios
fario
farion
fariat
farièou
Participe passé
fat / facho
Infinitif
faïré
Bouïré – vouloir
Présent
bole
bos
boou
boulen
boulet
bolou
Imparfait
boulioï
boilios
boulio
boulion
bouliat
boulièou
Passé simple
bouguèré
bouguèrés
bouguet
bouguession
bouguessiat
bouguèrou
Futur
boudraï
boudras
boudro
boudren
boudret
boudroou
Présent du subjonctif
boliè
boliès
boliè
bolièn
boliet
boliou
Imparfait du subjonctif
bouguèssé
bouguèssés
bouguèssé
bouguession
bouguessiat
bouguessiou
Conditionnel
boudrioï
boudrios
boudrio
boudrion
boudriat
boudrièou
Participe passé
boulut
Infinitif
bouïré
- La conjugaison en patois de Villefort et de Pont-de-Montvert (mais aussi de Langogne et Meyrueis) est remarquablement rapportée dans le livre d’Yves Gourgaud Petite conjugaison Cévenole Lozèrienne, qui figure dans le catalogue AigoVivo (ive.gourgaud@orange.fr). ↩︎